دادگاه عالی هاوایی به‌نفع ساخت تلسکوپ سی‌متری (TMT) بر بالای قله کوه مائونا کیا (Mauna Kea) رای داد. این تصمیم، آخرین مانع قانونی را برای شروع دوباره ساخت پروژه ۱.۴ میلیارد دلاری در جزیره بزرگ هاوایی ازمیان برداشت.

تصویری هنری از تلسکوپ سی‌متری دربالای کوه مائونا کیا.

داگ سیمونز، مدیر اجرایی تلسکوپ کانادا-فرانسه-هاوایی، در مائونا کیا می‌گوید: این رأی، راه شروع ساخت TMT را مشخص می‌کند. البته که کار بزرگی است.

تا سال‌ها، نسل جدید رصدخانه‌های نجومی با اعتراض عمومی و چالش‌های قانونی مواجه بود. برخی بومیان هاوایی می‌گویند که ساخت یک ابرتلسکوپ (مگاتلسکوپ) باعث بی‌احترامی بیشتر به کوهستان مقدسی خواهد بود که پیش‌ازاین نیز چندین رصدخانه در آن جای گرفته است. معترضان، در آوریل سال ۲۰۱۵ که قرار بود ساخت TMT شروع شود، جاده منتهی به قله مائونا کیا را مسدود کردند. دسامبر همان سال، دادگاه عالی، مجوز ساخت پروژه را لغو کرد، با این استدلال که دولت این مجوز را پیش‌از آنکه مخالفانِ تلسکوپ بتوانند همه حرف‌های خود را بگویند، داده بود.

هیئت مدیره منابع طبیعی و زمین‌های هاوایی مجوز ساخت جدیدی را در سپتامبر سال ۲۰۱۷ صادر کرد که باعث شد مخالفان درخواست تجدیدنظر کنند. آخرین حکم، مجوز ساخت را تأیید کرد.

Michael Balogh، ستاره‌‌شناس دانشگاه واترلو در کانادا و مدیر کمیته مشورتی که نماینده خواسته‌های ستاره‌شناسان کانادایی در TMT است، می‌گوید: این یک تصمیم بسیار مهم و فوق‌العاده است که پایه‌های قانونی محکمی برای شروع مجدد ساخت این بنای متحول‌کننده فراهم می‌کند.

یک مسئله قانونی دیگر مربوط به اجاره زمین روی کوه مائونا کیا توسط دانشگاه هاوایی برای مکان TMT بود، که در ماه آگوست حل شد. دادگاه عالی کشور در این مورد نیز به‌نفع پروژه رأی داد.

گزینه‌های قانونی چندانی برای مخالفان باقی نمانده است؛ که شامل دادخواهی به دادگاه عالی ایالات متحده آمریکا است.

یکی از گروه‌های مخالف TMT، تشکیلات حفاظت از محیط‌زیست KAHEA در هونولولو می‌گوید که از حکم جدید ناامید است. این گروه در بیانیه خود گفته است: هزاران فعال فرهنگی هاوایی بر مقدس بودن همه کوهستان مائونا کیا تاکید دارند.

مقامات TMT، درصورتی‌که نتوانند مشکل ساخت تلسکوپ در هاوایی را حل کنند، مکان جایگزینی را برای تلسکوپ در جزایر قناری اسپانیا درنظر گرفته بودند. این تصمیم مربوط به ماه‌ها پیش‌از آن بود که مدیران پروژه تصمیم بگیرند در هاوایی کار کنند یا نه، حال آنها حمایت دادگاه عالی را نیز دارند. ازجمله مسائلی که با آن مواجه شدند، چگونگی شروع مجدد ساخت روی مائونا کیا است، چراکه آخرین باری که آنها تلاش کردند این کار را انجام دهند با انبوه مخالفان مواجه شدند.

هنری یانگ، رئیس هیئت‌مدیره رصدخانه بین‌المللی TMT، در بیانیه‌ای گفته است: ما متعهدیم که مباشران خوبی روی کوه و جزئی از جامعه هاوایی باشیم.

TMT یکی از سه ابَرتلسکوپ طراحی‌شده‌ای است که ستاره‌شناسی را وارد دوره جدیدی از رصد با تلسکوپ‌های زمینی می‌کند. دو تلسکوپ دیگر، تلسکوپ ماژلانی بزرگ و تلسکوپ بسیار بزرگ اروپایی، هر دو در شیلی درحال ساخت هستند. TMT یک پروژه چندملیتی است که شامل دانشگاه‌هایی در کالیفرنیا به‌علاوه دولت‌های کانادا، چین، هند و ژاپن است.

احتمالا به‌زودی چگونگی استفاده از مائونا کیا در هاوایی از TMT به دانشگاه منتقل خواهد شد، چراکه اجاره همه زمین‌های کوهستان برای استفاده جهت رصدخانه‌های نجومی تحت پوشش دانشگاه است. این رصدخانه‌ها شامل تلسکوپ‌های کِک، سوبارو و تلسکوپ شمالی جِمِنای است. این اجاره‌ها در سال ۲۰۳۳ باطل می‌شوند و شلی مونوکا، نماینده KAHEA، می‌گوید که گروه پیگیر است که آیا با تمدید دوباره مجوز مشکلی خواهد داشت یا نه.

منبع:
Nature 563, 168 (2018)