داروشناس چینی «یویو توو» داروی اصلی ضد مالاریا، آرتمسینین را ساخت.

سه دانشمند که درمان‌هایی بر ضد عفونت‌های انگلی پیدا کرده بودند برنده‌ی جایزه‌ی نوبل امسال در فیزیولوژی یا پزشکی شدند.

برندگان عبارتند از: ویلیام سی. کمبل، میکروبیولوژیست در دانشگاه دُرو در مدیسون نیوجرسی؛ ساتوشی اُمورا میکروبیولوژیست در دانشگاه کیتاساتو در ژاپن و یویو توو داروشناس در آکادمی علوم پزشکی چین در بیجینگ.

در دهه‌ی 1970، کمبل و امورا دسته‌ای از ترکیبات به نام آورمکتین را کشف کردند که کرم‌های حلقوی انگل را که منجر به عفونت‌هایی نظیر کوری رودخانه‌ای و فیلاریاریس لنفاوی می‌شدند از بین می‌برد. قوی‌ترین آن‌ها با نام آیورمِکتین در 1981 وارد بازار شد.

خانم توو که در 2011 جایزه‌ی لاسکر را برده است، داروی ضد مالاریای آرتمسینین را در اواخر دهه‌ی 1960 و اوایل 1970 ساخت. او اولین دانشمند با ملیت چینی است که یک نوبل علمی را می‌برد. وی یانگ رییس اصلی‌ترین آژانس تامین بودجه تحقیقات ملی در چین یعنی بنیاد علوم طبیعی چین می‌گوید «این مطمئنا خبر فوق العاده‌ای برای چین است. ما باز هم منتظر خبرهای خوب در آینده هستیم».

شیوع مالاریا

در دهه‌ی 1960، درمان اصلی مالاریا کلروکین و کینین (گنه گنه) بود اما این داروها به مرور بی تاثیر می‌شدند. بنابراین در 1967، چین پروژه‌ای را بر ضد مالاریا شروع کرد تا درمان‌های جدیدی پیدا کند.توو و گروه او در جستجوی داروهایی با خاصیت ضد مالاریا بیش از 2000 درمان گیاهی چینی را امتحان کردند. عصاره‌ی گیاه کرم چوب آرتمزیا آنوآ به ویژه موثر نشان می‌داد و تا قبل از 1972 پژوهشگران آرتمسینین شیمیایی را به طور خالص استخراج کرده بودند. 

یی رائو پژوهشگر علوم اعصاب در دانشگاه پکینگ در بیجینگ که روی کشف آرتمسینین کار کرده است می‌گوید اینکه توو برنده‌ی جایزه‌ی نوبل شده «خبر بزرگی است. من خیلی از این بابت خوشحالم. او کاملا استحقاقش را داشت».   

به گفته‌ی رائو بحث‌هایی بر سر مالکیت این کشف وجود داشته به همین خاطر توو هرگز جایزه‌ی بزرگی در چین نبرده است. او در هیچ کدام از آکادمی‌های مطرح چین نامزد دریافت جایزه نشد، نه در آکادمی علوم و نه در آکادمی مهندسی. او می‌افزاید اگرچه سایرین هم در این امر دخیل بوده‌اند اما توو بدون شک نقش راهبردی داشته در حالی که هیچ وقت آنطور که باید در چین مورد توجه قرار نگرفت.

لان ژو، متخصص تحقیقات ابداعی در دانشگاه تسینگوآ در بیجینگ می‌گوید که با انبوهی از پیام‌ها در مورد این جایزه مواجه شده است. او می‌گوید «مردم جشن خواهند گرفت ولی من امیدوارم در کنار شادی به این موضوع با تعمق نگاه کنند چون از این جایزه چیزهای زیادی باید آموخت».  

او اشاره می‌کند که امروزه به دانشمندان جوان چینی گفته می‌شود برای اینکه تحقیقات خوبی انجام داده و در مجلات معتبر بین المللی مقاله بدهند باید به خارج بروند. اما توو تا به حال به خارج از چین نرفته و مقالات خیلی شاخصی هم منتشر نکرده است. به گفته‌ی ژو «توو در هیچکدام از روند‌های ‌ امروزی نمی‌گنجد و با این وجود به خاطر اصالت کارش نوبل می‌گیرد. برای الگو گرفتن دانشمندان چینی انتخابی بهتر از این نمی‌توانست وجود داشته باشد».

کشف کرم‌های حلقوی

امورا رشته‌هایی از گروهی از باکتری‌های خاکی به نام استروپتومایس‌ها را که خواص ضد میکروبی شناخته شده‌ای دارند جدا کرد. در 1974، او عنصر امیدوارکننده‌ای را از خاک نزدیک به یک زمین گلف گرفت و به همراه بقیه نمونه‌ها برای گروهی به سرپرستی کمبل در موسسه‌ی تحقیقات درمانی مِرک در راه‌وِی نیوجرسی فرستاد (موسسه‌ی امورا در 1973 با مِرک قرارداد همکاری امضاء کرده بود).  

گروه کمبل آورمکتین را از خوشه‌های باکتریایی جدا کرده و ساختار یکی از مناسب‌ترین ترکیبات را طوری تغییر داد که تبدیل به یک دارو شود: آیورمکتین. در 1987، مرکز مرک اعلام کرد که به هرکسی که برای درمان انکوسرکیازیس (که به کوری رودخانه هم معروف است) به آیورمکتین نیاز داشته باشد داروی رایگان خواهد داد. یک دهه بعد، این شرکت شروع به استفاده از دارو برای درمان فیلاسیاریس لنفاوی کرد. طبق گزارش برنامه‌ی اهداء مِکتیزان در دیکاتور جورجیا، مِرک هر ساله حدود 270 میلیون از این دارو تولید می‌کند.

به گفته‌ی استفان  وارد در دانشکده پزشکی استوایی لیورپول در انگلیس، جایزه‌ی امسال بیانگر پذیرش جهانی اهمیت عفونت‌های انگلی و به طور کلی بیماری‌های کم توجه شده در نواحی استوایی است. او می‌افزاید آرتمسینین « جان میلیون‌‌ها نفر را نجات داده»- اگرچه مقاومت به این دارو در بخش‌هایی از آفریقای جنوبی در حال افزایش است- و آیورمکتین هم مانع از ابتلای میلیون‌ها تن به بیماری شده است.  

وارد می‌گوید « به این ترتیب ممکن است دوباره بر این ایده متمرکز شویم که تنوع بسیار زیاد مواد موجود در طبیعت نقطه‌ی شروع خوبی برای کشف داروهاست».

منبع