در اولین ساعات صبح روز چهارشنبه ۳ ژوئن ۲۰۱۵، شتابدهنده بزرگ هادرونی (LHC) در آزمایشگاه اروپایی ذرات بنیادی (CERN) با برخورد باریکههای پروتونی در انرژی مرکز جرم بیسابقه ۱۳ تراالکترون ولت (سیزده هزار برابر جرم پروتون)، وارد فاز جدیدی از زندگی خود شد. اطلاعات ناشی از این برخوردها توسط آشکارسازهای موجود در تونل برخورد، ثبت میشوند تا برای آنالیزشدن به دست فیزیکدانها برسند. در اولین برخورد تنها 6 بسته که هر یک حاوی 100 میلیارد پروتون بودند، وارد ماشین شدند. این تعداد رفته رفته زیادتر میشود تا به 2808 بسته برای هر باریکه برسد و شتابدهنده میتواند در هر ثانیه 1 میلیارد برخورد پروتون پروتون تولید کند.
شتابدهنده بزرگ هادرونی هم اکنون بزرگ ترین شتاب دهنده ذرات موجود در جهان است که در نزدیکی شهر ژنو در تونلی به طول 27 کیلومتر در عمق ۱۰۰ متر زیرزمین قرار دارد. این ابرماشین در سال ۲۰۰۹ آغاز به کار کرد. فاز اول برخورد باریکههای پروتونی در انرژی مرکز جرم ۷ و ۸ تراالکترونولت صورت گرفت که تقریبا سه سال طول کشید. مهمترین دستاورد فاز اول برخورد، کشف ذره هیگز و تایید مکانیزم شکست تقارن و نحوه جرمدار شدن ذرات، در مدل استاندارد ذرات بنیادی بود. این خود تنها اولین فصل از داستان مهیج شتاب دهنده بزرگ هادرونی بود. آغاز به کار مجدد دستگاه، پس از تقریبا ۲ سال، سرآغاز یک ماجراجویی تازه است، چرا که ماشین قرار است با تقریبا ۲ برابر انرژی کار کند که در فاز اول با آن کار میکرده است. بنابراین میتوان امیدوار بود که در این فاز سیگنالهای فیزیک جدید، اگر وجود داشته باشد، دیده و کشف شوند.
در مدت تقریبا ۲ سال خاموشی دستگاه، کارهای زیادی برای بهسازی و آمادهسازی آن برای کارکردن با انرژی های بالاتر انجام شده است. همه این تلاشها به شتابدهنده این امکان را داده است تا برخوردهای با انرژی ۶.۵ تراالکترون ولت در هر باریکه پروتونی را تولید کند که به فیزیکدانها این اجازه را میدهد تا بیشتر در ذات جهان تعمق و جستجو کنند.
برنامه فاز دوم برخورد به این صورت است که تا 3 سال آینده جمعآوری داده صورت بگیرد. پس از آن، تعمیرات و بهسازی مختلفی در مقاطع زمانی معین پیشبینی شده است تا قدرت ماشین و آشکارسازها بهبود یابد. برنامههای کنونی شتابدهنده بزرگ هادرونی چشماندازی 20 ساله را برای آینده این ماشین به تصویر میکشد.
برای آگاهی بیشتر و اخبار به روزتر میتوانید به نشانی http://home.web.cern.ch وارد شوید.
منبع خبر: پژوهشگاه دانشهای بنیادی، پژوهشکده ذرات و شتابگرها
نویسنده خبر: اکرم میرحسینی