دیدن چشم اندازی از علم ساده تر از گذشته شده است. گوگل و مایکروسافت ابزارهای رایگانی را توسعه می دهند که پژوهشگران را قادر می کند آمار ارجاعات را تحلیل کنند، شبکه های پژوهشی را مجسم کنند و داغ ترین حوزه های پژوهشی را دنبال کنند. این سامانه ها می توانند برای دانشمندان و موسساتی جذاب باشند که نمی توانند –یا تمایل ندارند- از پایگاه هایی همانند Web of Knowledge متعلق به Thomson Reuters و اسکوپوس(Scopus) متعلق به Elsevier استفاده کنند.

گوگل اسکالر(Google Scholar) در سال 2004 به عنوان موتورجستجویی برای انتشارات آکادمیک افتتاح شد و ماه گذشته خدمت Google Scholar Citation(GSC) را ارایه داد که به پژوهشگران اجازه می دهد تا پرونده ای شخصی بسازند و به همه مقاله ها در پایگاه داده گوکل اسکالر دسترسی داشته باشند. پرونده شخصی همچنین نموداری از تعداد ارجاعات این مقالات و معیارهای دیگری همچون شاخص h  که تلاش می کند تا هم تولیدات یک دانشمند و هم تاثیر کلی انتشارات آن ها را اندازه بگیرد، نشان می دهد. این خدمت در حال حاضر آزمایشی است اما گوگل در نهایت آن را برای همه پژوهشگران ایجاد خواهد کرد.

ضمنا، Microsoft Academic Search(MAS) که در 2009 ارایه شد و  ابزاری شبیه به GSC دارد، در ماه های گذشته ابزارهای جذاب و جدیدی را بر مبنای معیار ارجاعات افزوده است. این ابزارها شامل ترسیم شبکه های ارجاعات، گرایش های انتشارات و رتبه بندی از پژوهشگرن پیشرو در یک حوزه است.

پژوهشگران می گویند اگرچه پایگاه مایکروسافت ویژگی های بسیاری دارد، گوگل اسکالر به علت اندازه بسیار بزرگ آن، معیاری دقیق تر و قابل اتکا تر ارایه می دهد.  گوگل اسکالر مقالات بیشتری را نسبت به مایکروسافت و حتی Web of Knowledge یا اسکوپوس فهرست کرده است. MAS اغلب تنها بخشی از نوشته های حقیقی نویسنده را نشان می دهد که موجب می شود معیار ارجاعات قابل اعتنا نباشد؛ این را پیتر جاسکو(Peter Jasco)، دانشمند اطلاعات در دانشگاه هاوایی-هونولولو می گوید.

لی دیرکس(Lee Dirks) مدیر ارتباطات آموزشی و پژوهشی در Microsoft Research Connections، بازوی همکاری های علمی  Microsoft Research می گوید: «جستجوی آکادمیک مایکروسافت هنوز پیشنهادی نوظهور برای جامعه [علمی] است.» محتوای MAS بین ماه های مارس و ژوئن(2011) از 15.7 میلیون به 27.1 میلیون رسیده و به گفته دریک این سرعت ادامه خواهد داشت. آن-ویل هارزینگ(Anne-Wil Harzing ) در دانشگاه ملبورن که ابزارهای استخراح ارجاعات از گوگل اسکالر را توسعه می دهد، می گوید MAS «پتانسیل عظیمی» دارد.

برخی از محققان تردید دارند که رهیافت های صرفا محاسباتی بتوانند، پایگاه داده‌های فهرست شناسی و معیارهای ارجاعات قابل اعتنایی، بدون دخالت انسان و پاکسازی و بررسی داده، تولید کنند. جاسکو اشاره می کند که نرم افزارهای استخراج متن مورد استفاده MAS و GSC می توانند گاهی اطلاعات نادرست علمی را استخراج کنند، مثلا نام دانشمندان یا محل اشتغالشان را به اشتباه تشخیص دهند(P.Jasco Online Inform.Rev.34,175-191;2010).

آنوراگ آکاریا(Anurag Acharya)، مهندس گوگل که مبدع GS و سامانه جدید آن است، اعلام می کند که مدت زیادی است با چنین موضوعاتی درگیر است و پیشرفت های اخیر به این معنی است که سامانه وی «بهتر و بهتر» کار می کند. هارزینگ می افزاید که اغلب روی چنین اشتباه هایی بزرگنمایی می شود. او تخمین می زند که سطح اشتباه کلی در GS بسیار کمتر از آن است که بر دقت محاسبات معیارهایی همانند شاخص h اثر مهمی بگذارند.

GS نیز مزیت دیگری نیز دارد و آن پوشش کتاب ها – منبع پژوهشی مهم در علوم انسانی – و مقاله نامه های همایش ها - متبع مهم در حوزه های محاسباتی و مهندسی- است. پوشش این بخش ها برای تولید معیارهای دقیق در این حوزه ها «اساسی» است؛ این را تان فان ران(Ton van Raan) متخصص فهرست نویسی در مرکز مطالعات علوم و فناوری در دانشگاه لیدن هلند می گوید. جوئل هاموند مدیر توسعه محصولات تامسون رویترز می گوید که Web of Knowledge  در حال حاضر مقاله نامه های همایش ها را فهرست کرده است و طرح ریزی کرده تا فهرست ارجاعات کتاب را از این پاییز اجرا کند. اسکوپوس نیز طرح های مشابهی دارد.

نه MAS و نه GSC خودشان را رقیب مستقیم Web of Knowledge یا اسکوپوس نمی دانند. دیرکس می گوید:«موضوع درباره رقابت نیست، موضوع تولید پایگاهی باز برای پژوهش آکادمیک است.» آکاریا که در هند متولد شده، محرکش را هدفی انسانی می داند: خدماتی را برای همه قابل استفاده کند که قبلا به موسسات ثروتمند منحصر بود. او می گوید، وقتی می بیند پژوهشگران کشورهای فقیرتر که اغلب خدمات تجاری در آن ها قابل استفاده نیست، استفاده گسترده ای از گوگل اسکالر دارند، برایش «رضایت بخش» است.  هاموند می گوید که تامسون رویترز منتشرات فهرست شده را بیشتر از ابزارهای رایگان کنترل می کند و همین امر محاسبات معیارها را قابل اتکاتر می کند. Scopus نیز هدف و خط مشی مشابهی دارد. اما دیگران می گویند که احتمالا GSC و MAS در نهایت برای رفع نیاز بسیاری از کاربران به اندازه کافی خوب است. کارل برگستورم(Carl Bergstorm)، زیست شناس دانشگاه واشنگتن-سیاتل که با Microsoft Research و تامسون رویترز برای تحلیل ارجاعات همکاری دارد، می گوید:«آن ها مزیت های بزرگی دارند که برای همه رایگان است و این پیشرفت ادامه خواهد یافت. من فکر می کنم که آن ها توان این را دارند تا رقبایی جدی برای محصولات تجاری شوند.» فان ران نیز موافق است. او می گوید:« واضح است که تولیدکنندگان فهرست ارجاعات تجاری، بیشتر و بیشتر با این محصولات رایگان به رقابت خواهند پرداخت.»

منبع

Computing Giants Launch Free Science Metrics

4 August 2011; Nature, Vol.476, p.18