فیزیک به دلیل افزایش دانش دختران در مورد جهان و نیز وارد شدن در سیستم آموزشی بهعنوان شغل آینده آنها در ایران، بهعنوان یکی از موضوعات جذاب در دبیرستانها بوده است. آمارها نشان میدهد که در دهههای گذشته فیزیک موضوعی جذاب در دانشگاهها نیز بوده است. از سال ۱۹۸۹ سهمیه دانشجویان دختر در دوره کارشناسی فیزیک، سه برابر افزایش یافته است. با دو دهه تأخیر زمانی، رشد مشابهی نیز در مقطع کارشناسیارشد وجود دارد. این رقم نشان میدهد که برای مدرک دکترا (که در سال ۱۹۸۸در ایران تأسیس شد) این زمان طولانیتر است. امروزه بیش از ۵۵ درصد دانشجویان دکترا زن هستند و آیندهای امیدوارکننده را برای دختران، در افزایش مشارکت در مراکز تحقیقاتی و تدریس در دانشگاهها نوید میدهد.
اکنون تمام معلمان فیزیک در دبیرستانهای دخترانه زن هستند که این امر دختران را بیشتر ترغیب میکند تا در زمینه فیزیک تحصیل کنند. سهم اعضای هیئت علمی دانشگاه که خانم هستند نیز در همه مرتبههای علمی در حال افزایش است. به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۹ حدود ۲۸درصد از استادیارها، زن بودند. اگرچه با رفتن به مرتبههای علمی بالاتر، سهم هیئت علمی زنان کاهش مییابد، اما رشد تعداد و کیفیت در بسیاری از دانشگاهها، چشمانداز امیدوارکنندهای برای آیندهای روشن دارد. سهم زنان در تصمیمگیری و مدیریت مشاغل در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی و شرکتها نیز روند آهستهی افزایشی را نشان میدهد. معرفی معاون زن در گروهها و گروههای فیزیک در بسیاری از دانشگاهها معمول است. با این حال، حضور آنها بهعنوان دانشمندان برجسته و یا تصمیمگیرنده در سطح بالای مدیریتی نادر است. در مقایسه با گزارشهای قبلی، یک فضای مثبت برای فیزیکدانان زن فراهم شده است.
انجمن فیزیک ایران (PSI) به عنوان قدیمیترین جامعه علمی، دارای شاخههای اجتماعی و دانشگاهی بسیاری است که ۵۳٪ اعضا آن دانشجویان دختر و فیزیکدانان زن هستند. شاخه "بانوان در فیزیک" که در سال ۲۰۱۵ تأسیس شده، نقش مهمی در بهبود سهم علمی زنان فیزیکدان به ویژه نسل جوان در زمینههای آموزش، استخدام، مدیریت و تصمیمگیری دارد. در طول سه سال گذشته، سمینارهای سالانه "زنان در فیزیک"، گردهماییها و وبینارهایی در زمان همهگیری COVID-19 برگزار شده است و موضوعات مختلف مانند چالشها و تأثیرات مثبت آموزش آنلاین بهویژه برای اعضای هیئت علمی خانم، دورههای کاربردی، معرفی زنان برگزیده نوبل به عنوان الگوی دختران، مشاغل مناسب برای زنان فارغ التحصیل فیزیک و غیره مطرح شده است. در حال حاضر بزرگترین چالش، تسهیل شغل برای جمعیت زیادی از فارغ التحصیلان در صنایع خصوصی، بخشهای دولتی و سایر بخشها است.
شورای اجرایی شاخه بانوان انجمن فیزیک ایران
نویسنده خبر: اکرم میرحسینی