پروکسیمای قنطورس، نزدیک‌ترین ستاره به خورشید، سیاره‌ای هم‌اندازه‌ی زمین دارد؛ فاصله‌ی این سیاره ستاره‌اش به اندازه‌ای است که برای مایع ماندن آب مناسب می‌باشد. این یافته که به تازگی در Nature^۱ چاپ شده‌است، به رویای قدیمی بشر (وجود یک دنیای قابل سکونت در نزدیکی زمین که می‌توان با فضاپیمای میان‌ستاره‌ای تا آن سفر کرد) رنگ و بوی واقعیت داده است.

گویلم انژلادا-اسکودا (Guillem Anglada-Escudé) ستاره‌شناسی از دانشگاه کویین مری Queen Mary، در لندن، و رهبر گروه یابندگان این سیاره، معتقد است «از این لحظه باید به جستجوی حیات پرداخت».

احتمالا اندیشه‌ی نوآورانه‌ی ساخت گروهی از کاوش‌گرهای کوچک با پیش‌ران‌های لیزری (که در چند دهه‌ی آینده انجام خواهد شد)، نخستین اقبال بشر در بررسی جهان همسایه است. اگر بتوانیم با ۲۰ درصد سرعت نور حرکت کنیم، برای رسیدن به پروکسیمای قنطورس، در فاصله‌ی 1/3 پارسکی زمین، ۲۰ سال زمان لازم داریم.

سیاره‌ی پروکسیما دست کم 1/3 برابر زمین جرم دارد. این سیاره، هر 11/2 روز، یک بار، به دور ستاره‌ی کوتوله‌ی سرخ خود که به شدت از خورشید کوچک‌تر است، می‌چرخد. دیوید کیپینگ (David Kipping) ستاره‌شناسی از دانشگاه کلمبیا در نیویورک می‌گوید: «یک سیاره‌ی ایده‌آل، به دور یک ستاره‌ی ایده‌آل؛ هیجان‌انگیز است».

بنا بر بررسی‌های نخستین، وجود چنین سیاره‌ای پیرامون پروکسیما پیش‌بینی می‌شد. مشاهده‌گر اروپای جنوبی (ESO)، در شیلی،‌ با دنبال کردن جابجایی‌ها در طیف نور ستاره‌ها که به سبب کشش گرانشی ناشی از سیاره ایجاد می‌شود‌‌، به وجود پدیده‌ای با دوره‌ی تناوب ۲/۱۱ روزه پی بردند. اما ستاره‌شناسان همچنان نمی‌توانستند از میان دو گزینه‌ی وجود یک سیاره و فعالیت‌های ستاره‌ای یک مورد را انتخاب کنند.

ستاره و سیاره به خط

در ژانویه‌ی ۲۰۱۶، انژلادا-اسکادا به همراه همکاران‌ش برای کشف سیاره‌ی رازآلود پروکسیما، حرکتی را آغاز کردند. ESO درخواست آن‌ها برای ۲۰ دقیقه مشاهده‌ در شب‌ها، در فاصله‌ی ۱۹ ژانویه تا۳۱ مارچ، و با به کار بستن یک آشکارساز سیاره‌ای اضافه، در تلسکوپی دیگر، موافقت کرد. انژلادا-اسکادا می‌گوید: «تنها پس از ۱۰ شب همه چیز آشکار شد».

این گروه، به یاد تصویر «نقطه‌ی آبی کم‌رنگ» که توسط Voyager 1، و در ۱۹۹۰، از زمین ثبت شده بود، کار خود را «نقطه‌ی قرمز کم‌رنگ» نامیدند؛ از آن جا که پروکسیما یک کوتوله‌ی قرمز است، احتمالا سیاره‌ی آن به رنگ قرمز یا نارنجی به نظر آمده و در نوری شبیه به نور غروب‌های گرم زمین، قرار دارد.

با وجود آن که سیاره در فاصله‌ای که برای مایع ماندن آب مناسب است، در حرکت می‌باشد، شاخصه‌های دیگر می‌توانند آن را غیرقابل سکونت کنند. به عنوان نمونه، ممکن است سیاره‌ی در قفل جزری باشد ـ به این معنا که تنها یک نیم‌کره ستاره را ببیند؛ و این گونه یک نیم‌کره‌ی سوزان و یک نیم‌کره‌ی یخ‌بندان وجود خواهد داشت. ستاره‌های فعال می‌توانند سیاره‌شان را با پرتوهای مرگ‌بار ایکس بمب‌باران کنند. از طرف دیگر، هم‌چنان از وجود جو سازگار با حیات بی اطلاع هستیم.

پروکسیما، خود، متعلق به یک سامانه‌ی سه‌ستاره‌ای به نام آلفای قنطورس می‌باشد. در ۲۰۱۲، در یک مقاله‌ی نیچر، از وجود یک سیاره‌ی زمین‌اندازه، در گرد یک عضو دیگر از این سه‌گانه، آلفای قنطورس ب^۲، خبر داده شد. امروز این یافته کاملا بی‌اعتبار شده‌‌است ^{۳, ۴}؛ اما برون‌سیاره‌شناسان بر این باور هستند که داستان پروکسیما اقبال بالاتری برای ادامه یافتن دارد.

آرتی هاتزس (Artie Hatzes)، ستاره‌شناسی از مشاهده‌گر تورینژیان، در تاتنبرگ، در آلمان، می‌گوید: «مردم به من آقای شپتیکال می‌گویند؛ اما من فکر می‌کنم این یافته‌ها بسیار تاثیرگذارتر هستند».

هشدارها

گروه آنژلادا-اسکادا بر این باور هستند که در این مورد، ترکیب یافته‌ها با اندازه‌گیری‌های پیشین که تاریخ‌شان تا سال ۲۰۰۰ می‌رسد، بر اعتبار یافته‌ها می‌افزایند. مایکل اندل (Michael Endl)، عضوی از این گروه، از دانشگاه تگزاس، در آستین، می‌گوید: «برای مدتی طولانی، دامنه و فاز پایداری مشاهده شده‌است؛ و این نشانه‌ی محکمی از وجود یک سیاره است.» در این داده‌ها، هم‌چنین می‌توان نشانه‌هایی از وجود سیاره‌ای دیگر، در گرد پروکسیما و با سال‌های ۱۰۰ تا ۴۰۰ روزه، یافت.

پژوهش‌گران اکنون امیدوارند بتوانند این سیاره را در زمان گذر از مقابل ستاره‌اش رصد کنند. اگر چنین اقبالی داشته باشیم، می‌توان داده‌‌های فراوانی درمورد جزییات سیاره، مانند جو آن، به دست آورد. گروهی، به رهبری کیپینگ و به صورت مستقل، به بررسی گذرهای گرد پروکسیما پرداخته و با سرعت داده‌های خود را، به دنبال نشانه‌ای، جست‌وجو می‌کند.

استین سیگاردسون (Steinn Sigurdsson)، اخترفیزیک‌دانی از دانشگاه پنسیلوانیا، می‌گوید: «سیاره‌ی پروکسیما، در زمانه‌ای که توجه همه به سیاره‌های کوچک گرد کوتوله‌ها، می‌باشد، پیدا شده‌است.» در واقع کپلر، تلسکوپ فضایی ناسا، خبر از فراوانی سیاره‌های صخره‌ای پیرامون کوتوله‌ها داده است؛ از طرف دیگر، این ستاره‌ها، خود از فراوان‌ترین اجرام کیهان هستند. سیگاردسون می‌افزاید: «این یافته، نمودی از آن گفته است».

ممکن است روزی سیاره‌ی پروکسیما، سرآغاز فصل تازه‌ای از پژوهش‌های سیاره‌ای گردد. به عقیده‌ی کیپینگ، «انگیزه‌ای برای ساخت نسلی تازه از تلسکوپ‌ها و حتی زمانی مقصدی برای بازدیدها» خواهد بود... «این همان آینده‌ای است که برای دانش برون‌سیاره‌ای انتظار داریم».

منبع: